تشخیص دیسک کمر | از کجا بفهمیم دیسک کمر داریم؟
علائم شایع دیسک کمر که باید جدی گرفت
دیسک کمر ممکن است علائمی مانند درد شدید در ناحیه کمر، بیحسی، ضعف عضلانی و اختلالات حسی را ایجاد کند. این علائم میتوانند بدتر شوند و باعث ایجاد مشکلات جدی در حرکت یا عدم انجام فعالیتهای روزانه شوند. اگر به دنبال تشخیص و درمان مردرد خطرناک هستید، توجه ویژه به علائم و مراجعه به پزشک متخصص ضروری است. تشخیص درد دیسک کمر به دقت و توجه ویژه نیاز دارد تا از آسیبهای بیشتر جلوگیری شود.
نوع درد و محل انتشار آن
درد ناشی از دیسک کمر در ناحیه کمر شروع میشود و به قسمتهای دیگر مانند پاها، رانها یا حتی انگشتان پا گسترش مییابد. این درد ممکن است به طوری انجام شود یا با انجام فعالیتهای فیزیکی یا تغییر وضعیت بدنی ایجاد شود. محل انتشار این درد به محل آسیب دیدگی دیسک دارد. همچنین ممکن است به صورت درد تیرکشنده یا سوزش احساس شود. در برخی موارد، درد میتواند با حرکت یا فشار به دیسک شدت پیدا کند.
علائم حسی (بی حسی، گزگز و مورمور)
یکی از علائم شایع دیسک کمر، اختلالات حسی است که میتواند به صورت بیحسی، گزگز یا مورمور در نواحی مختلف بدن احساس شود. این علائم در نواحی پاها، رانها یا انگشتان رخ میدهند. علت این علائم فشار دیسک بر روی اعصاب است که باعث ایجاد اختلال در عوامل حسی میشود. تشخیص دیسک کمر بر اساس این علائم کمک میکند تا علت اصلی این مشکل شناسایی و درمان مناسب انجام شود.
ضعف عضلانی در اندام تحتانی
ضعف عضلانی در اندام تحتانی یکی از علائم خطرناک دیسک کمر است که به دلیل فشار دیسک بر اعصاب کنترل میشود. این ضعف میتواند باعث سختی در راه رفتن شود، بلند کردن اجسام یا حتی ناتوانی در ایستادن به طور صحیح شود. تشخیص دقیق و به موقع این مشکل از طریق ارزیابی ضعف عضلانی میتواند به جلوگیری از مشکلات حرکتی طولانی مدت کمک کند.
اختلال در رفلکسها
اختلال در رفلکسها یکی دیگر از علائم دیسک کمر است که به کاهش یا افزایش رفلکسها میشود. این تغییرات میتوانند نشان دهند فشار بر اعصاب خاص در ناحیه کمر باشند. در مواردی که رفلکسها کاهش مییابند یا به صورت غیرمعمول افزایش مییابند، تشخیص دیسک کمر باید به طور جدی انجام شود تا از آسیبهای عصبی جلوگیری شود.
چه زمانی درد دیسک کمر تشدید میشود و چه علائمی جدیترند؟
درد دیسک کمر میتواند امکان پذیر شدن را پیدا کند، در واقع که فشار بیشتری به دیسکها وارد میشود یا فعالیتهای انجام شده بیشتر میشود. این درد با فعالیتهای روزمره، افزایش وزن یا تغییر وضعیت افزایش مییابد. در مواردی که علائم جدی مانند مشکلات حسی، ضعف عضلانی و تغییرات در رفلکس ها مشاهده می شود. باید به پزشک مراجعه کنید تا از آسیبهای بیشتر جلوگیری شود.
علائم هشداردهنده و اورژانسی (سندرم دم اسب)
سندرم دم اسب یک وضعیت اورژانسی است که در آن فشار زیاد روی اعصاب پایینی نخاع قرار می گیرد. این مشکل میتواند باعث بیحسی شدید در نواحی تناسلی، از دست دادن کنترل مثانه یا روده و ضعیف شدن آن در پاها شود. این علائم نیاز به درمان فوری دارند و در صورت عدم درمان به موقع میتوانند به آسیبهای دائمی شوند. اگر این علائم را تجربه کنید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
ارتباط شدت علائم با میزان درگیری عصب
شدت علائم دیسک کمر به میزان فشاری که بر اعصاب وارد میشود هم میشود. اگر دیسک آسیب به طور شدید بر روی اعصاب فشار وارد کند، علائم به شدت تشدید می شود و ممکن است شامل درد شدید، بیحسی و ضعف عضلانی باشد. هرچه میزان فشاری که بر اعصاب وارد میشود بیشتر باشد، علائم هم شدیدتر و بیشتر میشوند. تشخیص دقیق و سریع این فشار به پزشک کمک میکند تا درمان مناسب را ارائه دهد.
تفاوت علائم بر اساس محل دیسک آسیب دیده
در نواحی مختلف کمر، آسیب به دیسک میتواند باعث ایجاد کند. در مواردی از کمر یا پاها حس شود. در حالی که در مواردی ممکن است درد به نواحی وسیعتری منتشر شود. تشخیص درست محل دیسک آسیب دیده از طریق روشهای تصویربرداری میتواند به درمان دقیقتر کمک کند.
علائم دیسک در ناحیه L4-L5
دیسک در ناحیه L4-L5 به درد و بیحسی در نواحی ران، زانو و قسمت خارجی پا میشود. در برخی، این آسیب ممکن است باعث ضعف در حرکت یا حتی مشکل در حرکت انگشتان پا شود. افراد مبتلا به آسیب در این ناحیه ممکن است در هنگام توقف یا راه رفتن دچار مشکل شوند. در تشخیص درد دیسک کمر این منطقه باید به طور دقیق توجه شود.
علائم دیسک در ناحیه L5-S1
دیسک آسیبدیده در ناحیه L5-S1 باعث درد در پایین کمر و پاها میشود. این آسیب ممکن است باعث درد تیرکشنده یا سوزشی در پاها شود و در موارد شدیدتر، ضعف عضلانی در انگشتان پا یا مشکل در ایجاد مشکل بهطور صحیح ایجاد کند. تشخیص دقیق این مشکل میتواند به طور تصادفی به درمانهای دقیقتر و کاهش درد کمک کند.
معاینه دقیق برای تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر
تشخیص دقیق دیسک کمر نیازمند معاینه جامع و دقیق است. در ابتدا، پزشک وضعیت راه رفتن و قامت بیمار را بررسی میکند تا ببیند آیا بیمار قادر به راه رفتن بهطور طبیعی است یا تغییر قابل توجهی در حرکت وی وجود دارد. سپس، معاینه و لمس ناحیه ستون فقرات کمری انجام میشود تا درد، یا انحرافات احتمالی در مهرهها شناسایی شود.
تستهای عصبی و رفلکسها برای بررسی عملکرد صحیح اعصاب و واکنشهای رفلکسی انجام میشود. در نهایت، بررسی قدرت عضلانی در اندامهای تحتانی به شناسایی ضعف عضلانی ناشی از فشار دیسک بر اعصاب کمک میکند. این ارزیابی ها به پزشک در تشخیص دقیق درد دیسک کمر و روش درمانی مناسب کمک میکنند.
نقش تصویربرداری در تشخیص قطعی دیسک کمر
تصویربرداری به عنوان ابزاری حیاتی در تشخیص قطعی دیسک کمر استفاده میشود. این روشها به پزشک کمک میکنند تا ساختارهای داخلی کمر را به دقت مشاهده کرده و وضعیت دیسکها و اعصاب را بررسی کنند. تصویربرداری زمانی است که معاینه نمی تواند علت دقیق درد را شناسایی و تشخیص درد دیسک کمر به روش های پیشرفته نیاز داشته باشد.
ام آر آی (MRI): دقیقترین روش تشخیص درد دیسک کمر
ام آر آی MRI دقیقترین روش تصویربرداری برای تشخیص دیسک کمر است. این روش بدون استفاده از اشعه، تصاویر دقیق و کامل از بافتهای نرم بدن مانند دیسکها، اعصاب و نخاع ارائه میدهد. ام آر آی میانتشار، فشار بر اعصاب و سایر مشکلات مربوط به دیسک را شناسایی کند. این ویژگی ها باعث می شود که ام آر آی برای تشخیص درد دیسک کمر و تعیین محل دقیق مشکل بسیار مهم باشد.
سی تی اسکن (CT Scan): ساختار استخوانی
سی تی اسکن (CT Scan) برای مشاهده جزئیات استخوانی کمر مفید است. این روش میتواند به پزشک کمک کند تا استخوانها، مهرهها و سایر ساختارهای سخت را به دقت بررسی کنید. چقدر سی تی اسکن به اندازه ام آر آی برای بررسی بافتهای نرم حساس نیست. اما در مواردی که نیاز به ارزیابی دقیقتر ساختارهای استخوانی و بررسی شکستگیها یا تغییرات استخوانی است، مفید است.
اشعه ایکس (X-ray): رد سایر علل درد
اشعه ایکس (اشعه ایکس) برای سایر علل درد مانند شکستگیهای استخوانی، تومورها یا تغییر ساختاری در ستون فقرات استفاده میشود. در حالی که اشعه ایکس قادر به نشان دادن مشکلات دیسک کمر نیست. اما میتوان اطلاعات اولیهای درباره مشکلات استخوانی یا بیماریهای بیماریهایی که میتوانند درد مشابهی را ایجاد کنند، ایجاد کند. این روش به عنوان اولین مرحله تصویربرداری میتواند در تشخیص درد دیسک کمر و سایر مشکلات کمک کننده باشد.
سایر راههای تشخیص دیسک کمر
در کنار روشهای تصویربرداری مانند ام آر آی و سی تی اسکن، برخی از روشهای دیگر برای تشخیص دیسک کمر و ارزیابی دقیق وضعیت اعصاب و بافتهای نرم کمر نیز میشود. این روشها به پزشک کمک میکنند تا تشخیص دقیقتری از علت درد و سایر علائم مرتبط داشته باشند.
الکترومیوگرافی (EMG) و نوار عصب (NCV): ارزیابی عملکرد عصبی
الکترومیوگرافی (EMG) و نوار عصب (NCV) دو روش مهم برای ارزیابی عملکرد عصبی هستند که میتوانند در تشخیص دیسک کمر کمک کنند. اینها به بررسی فعالیتهای آزمایشهای الکتریکی و سرعت انتقالهای عصبی کمک میکنند. در صورتی که دیسک کمر به اعصاب فشار وارد کند، این آزمایشها قادر به شناسایی مشکلات عصبی مانند آسیب به اعصاب حسی و حرکتی خواهند بود. EMG و NCV در واقعی استفاده میشود که پزشک مشکوک به آسیب عصبی ناشی از دیسک کمر باشد.
نحوه تشخیص دیسک کمر با میلوگرام و سی تی میلوگرام (CT Myelogram)
میلوگرام و سی تی میلوگرام (CT Myelogram) روشهای تصویربرداری پیشرفتهای هستند که برای بررسی وضعیت نخاع و دیسکها به کار میروند. در میلوگرام، ماده حاجب به داخل محیط نخاع تزریق میشود. سپس با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر دقیق از نخاع و ریشههای عصبی به دست میآید.
در سی تی میلوگرام، از ترکیب سی تی اسکن و میلوگرام استفاده میشود که تصاویر سه بعدی دقیقتری از ساختارهای داخلی نخاع و دیسکها را میآورد. این روشها در مواقعی که ام آر آی به مکانهای قابل استفاده نیست، برای تشخیص دیسک کمر و فشار بر اعصاب پزشکی هستند.
آهمیت تشخیص به موقع دیسک کمر و مسیر درمان
تشخیص به موقع دیسک کمر از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا همیشه در تشخیص و درمان این مشکل میتوان به عواقب جبران ناپذیری شود. تشخیص دقیق درد دیسک کمر به پزشک کمک میکند تا میزان آسیب وارد شده به دیسکها و اعصاب را ارزیابی کرده و مسیر درمانی مناسب را انتخاب کنید.
در صورتی که دیسک کمر به موقع تشخیص داده شود، فشار بر روی اعصاب میتواند منجر به مشکلات حسی، ضعف عضلانی و حتی اختلال در عملکرد مثانه شود و این موارد نیاز به درمانهای فوری دارند. در صورتی که دیسک کمر به موقع تشخیص داده شود، درمانهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب شوند و ممکن است حفظ شوند. در موارد شدیدتر که دیسک فشار زیادی به اعصاب وارد شده است، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
در نهایت، تشخیص درد دیسک کمر به موقع و شروع درمان سریع میتواند از پیشگیری از مشکلات جلوگیری کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. تشخیص و درمان به موقع میتواند از بروز عوارض طولانی مدت جلوگیری کرده و به بازگشت فرد به فعالیتهای روزمره کمک کند.
دکتر یزدان پناهی
دانشاموخته دانشگاه شهید بهشتی تهران. رتبه برتر جراحی جراحی مغز و اعصاب. سابقه ۷ سال اجرای پیچیده قاعده جمجمه و تومورهایمغزی و نخاع، سابقه ۷ سال اعمال پیچیده ستون فقرات